Lefties and Carlists deported from Spain in 1848 arriving in Manila in the Philippines

A crowd on deck

The watercolor pictured here painted by Jacob Spin in 1850 of two Dutch barques approaching Manila on March 31, 1849 comes up for sale at an Indonesian art auction at the Venduehuis in The Hague on November 18, 2020 ((‘Lot 1,’ Venduehuis, Indonesian Art Sale, 18 November 2020)). It has been around in the art market for some time, having been sold at Christies in 2011 ((‘Lot 52,’ Christies Amsterdam, 20 September 2011)). From a marine painting point of view the work is of modest quality and interest, although taken as a whole the hundreds of ship paintings made by Jacob Spin of Amsterdam, a sailor turned artist, are a wonderful encyclopedia of global trade and the maritime history of the Netherlands in the early 19th century. A recently established foundation seems to be patiently working on a complete catalogue of his work ((www.jacobspin.nl)).

Rotterdam barques Reijerwaard and Gouverneur Generaal Rochussen, commanded by captains Wierikx and Rijken, arriving in Manila, Philippines with over 300 Spanish deportees of the 1848 uprisings.
Rotterdam barques Reijerwaard and Gouverneur Generaal Rochussen, commanded by captains Wierikx and Rijken, arriving in Manila in the Philippines with over 300 Spanish deportees of the 1848 uprisings. Watercolor by Jacob Spin (1850).

What captured our interest however, is the presence on deck of an unusual Delacroixian crowd of people, which made us believe this painting was not only a proud owner’s or captain’s commission, but also the registration of a special event ((See Eugene Delacroix: Liberty Leading the People on Wikipedia, retrieved on 8 November 2020.)). But what event? Words on the back of the painting don’t say all, but do mention the barque Reijerwaard commanded by captain P. Wierikx arriving in Manila on the 31st of March 1849, but not why all these people crowded her deck. Fortunately both the painting itself, the digitalized Dutch newspaper archives of Depher and the efforts of amateur ship enthousiasts helped us out.

About the ships

Both ships in the painting are flying the city of Rotterdam’s green and white flag with a number identifying the captain. On the foreground there is “R 6” written in the flag, while the second ship flies “R 159,” which according to the authors of the website scheepsindex.nl corresponds with captain Geert Franse Rijken commanding in 1848-1850 the Gouverneur Generaal Rochussen owned by Joost van Vollenhoven of Rotterdam ((‘Kapitein Geert Franse Rijken,’ on scheepsindex.nl)). And “R 6” is said indeed to identify captain Petrus Wierikx (1816-1892) commanding Reijerwaard from 1848 to 1855 for owner Fop Smit of Kinderdijk, which is upriver from Rotterdam ((‘Kapitein Petrus Wierikx,’ on scheepsindex.nl)). The Reijerwaard was just new in 1848 and was built by the owners family. It had copper plating on its hull and was advertised by agents as having been specially designed and outfitted to carry some passengers ((‘Schepen in lading,’ in Nieuwe Rotterdamsche courant, 8 September 1848)). One can track the ship in newspapers from 1848 to 1855 on its way between Rotterdam, Britain – often Newport, Monmouth -, Singapore and the ports of Java in de Dutch East Indies, in which ports it usually picks up mostly coffee, sugar and tin, but is also boarded for passage home by, for example the influential and rich politician Van Hogendorp and his family ((‘Vertrokken van Banjoewangie,’ De Oostpost, 15 February 1854, on delpher.nl)). The ship advertises in newspapers its good reputation which may result from luxury and speed and its owner Fop Smit having built the steam tug Kinderdijk which would bring sailing ships into port even if the wind failed ((‘Het begin van de sleepvaart,’ on www.zeesleepvaart.com)) ((‘Hellevoetsluis den 22 dezer,’ in Rotterdamsche courant, 24 May 1853)). The second ship in the back of the painting, the Gouverneur Generaal Rochussen, was also new in 1848 and outfitted to accommodate luxuriously passengers and even had a competent ship’s doctor on board; so advertise its agents in July 1848 ((‘Schepen in lading,’ Nieuwe Rotterdamsche Courant, 24 July 1848)).

Detail of deported Spanish revolutionaries of 1848 onboard the Dutch barque Reijerwaard arriving in the Philippines.
Detail of deported Spanish revolutionaries of 1848 onboard the Dutch barque Reijerwaard arriving in the Philippines. By Jacob Spin (1850).

Charted by the Dutch East Indies government to transport 300 Spanish deportees and 50 soldiers to Manila in the Philippines

An essential piece of information explaining the crowd on the ship’s deck does exist and comes from the trade news pages of the Nieuwe Rotterdamsche courant of 20 April 1849. The paper informs the Reijerwaard and Rochussen were chartered together by the Dutch East Indies government to transport over 300 Spanish deportees and 50 soldiers to Manila. They had arrived in Batavia on board the Spanish ship Colón, which had been heavily damaged in a storm and apparently wasn’t able to continue its journey ((‘Handelsberigten. Batavia, 24 Februarij,’ in Nieuwe Rotterdamsche Courant, 20 April 1849.)). The Colón was probably not a steamship of the same name that went to sea in 1848, but an older sailing vessel. A ship named the Colón passed Sunda strait in 1841 on its way from Cádiz to Manila captained by a Don Lucas Zasso. The local newspapers reported such passages between the islands of Sumatra and Java ((‘Scheepsberigten. Straat Sunda. Doorgezeild.’ In Javasche Courant, 5 May 1841.)). Reijerwaard and her companion didn’t stay long in Manila. Having arrived on March 31 delivering their involuntary passengers, they sailed again on April 4 ((‘Scheepstijdingen,’ Algemeen Handelsblad, 28 June 1849.)). Whether the deportees, while stranded by that storm in Batavia, requested their freedom of the government of the Dutch East Indies and why and how that government decided to charter ships to send them on to Manila didn’t become clear in any of the newspapers. It appears there is not a single other mention of the deportees or the Colón and neither do the National Archives in The Hague easily produce a dossier about the case.

Deported from Spain to the Philippines

So who gets deported from Spain? One can follow broadly what happens in Spain in 1848 in Dutch newspapers of the period. In March there is news from Bilboa that Carlists, conservative supporters of a competing branch of the Spanish royal family, have been inspired by events in Paris where king Louis-Philippe abdicated in February ((‘Frankrijk,’ Bredasche courant, 17 March 1848)). A month later news arrives through Paris from Catalonia that Carlists there are trying to make revolution, followed shortly by news of Carlists and ‘progressists’ having joined forces ((‘Frankrijk,’ Utrechtsche provinciale en stads-courant, 26 April 1848)). Young people are running from their parents and taking arms belonging to soldiers lodged with them. Soldiers too are joining the uprising ((‘Spanje,’ Utrechtsche provinciale en stads-courant, 1 May 1848.)). In the months of June and July reports appear of limited struggles and rumors of invasions by Carlists and progressive forces assembling around the border with France. But by the end of July the news is that the Carlists are failing to inspire the people to rise and shortly after in August are being defeated in the cities, but still fighting from the mountains ((‘Parijs,’ Opregte Haarlemsche Courant, 24 July 1848, ‘Parijs,’ ibid, 5 August 1848.)). Of most interest however for us is a report from Madrid of September 2nd that in Catalonia Carlists are still being hunted down and that a number of prisoners, mostly caught in Catalonia, were transported to the Philippines ((‘Fransche Post. Madrid,’ Algemeen Handelsblad, 11 September 1848.)).

Departure of the Colón from Cádiz to Manila

It is surprising what one can find in Dutch newspapers of the time. The ‘Spanish mail’ section of a Rotterdam paper actually reports from Madrid about the deportees leaving Spain. ‘On the 22nd of this month [September 1848] 326 prisoners of the state have left from Cadiz for the Philippines on board the government’s frigate Colón ((‘Spaansche Post, Nieuwe Rotterdamsche Courant, 5 October 1848)).

Left wing revolutionaries and perhaps some Carlists

It would appear from the painting that some of the men on deck of the Reijerwaard are sporting a typical Basque style beret popular with the militant Carlists of the 1848 uprising. Indeed some of them were deported to Manila as a Dutch paper suggested, but there is an elaborate article written by a Juan Luis Bachero Bachero in the Spanish scientific periodical History Social which deals with deportees from 1848 and suggests otherwise. Bachero Bachero studied the Spanish government’s policies of the time and states that in a choice between Cuba or the Philippines only a few Carlists were sent to the Philippines, but that progressive revolutionaries with outspoken ideas, who the government feared might provoke uprisings among the creole population in the slave economy of Cuba, were singled out for transport to Manila. In the Asian colony they were at a greater distance from Spain and at the same time Manila might benefit economically from a middle class of artisans. The deportees to Manila, in total three transports of which the Colón was the largest, numbered around 740 and increased the Spanish population of the city by 50% ((Juan Luis Bachero Bachero: ‘La deportación en las revueltas Españolas de 1848,’ in Historia Social No. 86 (2016), pp. 109-131.)).

Picture of the Reijerwaard in an ad for passage to the Netherlands from Batavia (now Djakarta, Indonesia). Javabode, 29 November 1854.

Returning home, but some executions too

The deportees didn’t have to stay long in Manila, Bachero Bachero informs us. A change in government in 1849 and the making of new laws allowed them to return to Spain as early as 1850, notwithstanding some difficulties getting the passage back home paid. Most of them seem to have returned, but not all. A Dutch local newspaper from the city of Arnhem reports in 1852 news from the Philippine Islands that “in Manilla 16 people were executed by firing squad after a conspiracy was discovered among the political deportees in that Spanish colony.” All did not end well for some of the deportees ((‘Engeland,’ Arnhemsche Courant, 28 April 1852)). Seeing the crowd on the deck of Reijerwaard arriving in Manila, we can just hope and deduct from the painting that captain Wierikx looked after them well during the final part of their voyage. In Manila they were put to work as carpenters, blacksmiths, bookkeepers, whatever their jobs home were, is not known. One of them was posted as a musician with the regiment in Luzon.

In de tuin in Domburg (1920). De kleinkinderen van grootvader Dolf en ‘Omoes’ Charlotte.

Kleinkinden Van den Bergh in Domburg
Foto uit 1920 van tien van de elf kleinkinderen van F.A.L. (Dolf) van den Bergh en C.C. (Charlotte) Zegers Veeckens in Domburg.

De foto kwam deze week in Domburg op tafel in de eetkamer van Carmen Sylva. ‘Wie is nou wie,’ vroegen een achterneef en -nicht, beide nazaten van de eerste jongen in de rij kleinkinderen op de foto. Dat is bijna honderd jaar later soms lastig vast te stellen, maar gelukkig schreef mijn grootmoeder Mats Molkenboer, op de foto nummer vier van links, bij andere foto’s gemaakt in en rond het huis van haar grootouders de namen van haar neven en nichten. Bestudering van die foto’s en vervolgens van websites met historische informatie, zoals het digitale krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek, waarin overlijdens- en geboorte advertenties zijn op te roepen, gaf in een paar uurtjes een vrij volledig beeld van de identiteit van de kinderen op de foto. Het zijn – op een elfde nakomeling na, die in 1920 nog geboren moest worden – alle kleinkinderen van het echtpaar F.A.L. (Dolf) van den Bergh (1848-1932) en C.C. (Charlotte) Zegers Veeckens (1850-1923). Hij was in Tilburg eigenaar van de wollenstoffenfabriek Van den Bergh & Krabbendam, later een N.V. met de naam ‘Beka,’ en kocht, de badplaats al bezoekend vanaf 1893, in 1909 de bovenop het Domburgse duin gelegen villa Carmen Sylva. In datzelfde jaar werd ook zijn eerste kleinkind geboren en deze ‘Mientje’ van den Bergh, de langste en laatste op de foto, opende daarmee een reeks van geboortes in Tilburg en in het Twentse Oldenzaal, waar zijn dochter Jeanne woonde. Met de foto is het resultaat van die reeks in 1920 vastgelegd. Hij is gemaakt in het groen en aan het gras en de boomstruiken te zien, waarschijnlijk in de tuin van Carmen Sylva.

Op de foto staan de kinderen van twee zoons en een dochter, Frits, Dolf en Jeanne van den Bergh. Frits was getrouwd met Anna Maria van Emden, Dolf met Jacoba Cornelia van der Hoeven en Jeanne met de Oldenzaalse textielfabrikant Hermanus Johannes Molkenboer. Zij zou later van haar ouders het bezit van het huis Carmen Sylva overnemen, haar broers dat van de textielfabrieken in Tilburg.

Van links naar rechts zijn te zien in genummerde volgorde:

1. Gijs van den Bergh (1916-2003)
Gijsbert Leonard van den Bergh, zoon van Dolf. Hij was de laatste directeur eigenaar van de AaBe wollenstoffen en wollendekenfabrieken in Tilburg. Hij trouwde tweemaal, met Hannie Stenfert Kroese en met Joy de Monchy en kreeg drie kinderen uit zijn eerste en een dochter uit zijn tweede huwelijk. Zijn nageslacht draagt de namen Van den Bergh, Peek en Van Meeuwen.

2. Herman Molkenboer (1915-1985)
Herman Elisa Molkenboer, zoon van Jeanne. Hij was mede aandeelhouder van de Koninklijke Oldenzaalsche Stoomweverij, voorheen J.H. Molkenboer. Hij trouwde met een kleindochter van Domburgs beroemde dokter J.G. Mezger en vestigde zich na de ondergang van de textielindustrie in Twente met haar in een nieuw huis op het vroegere terrein van Mezger’s villa Irma bij Domburg. Hij kreeg vier kinderen. Zijn nageslacht draagt de namen Molkenboer en Arné.

3. Iet van den Bergh (1915-2004)
Maria Dina van den Bergh, dochter van Frits. Zij bracht een groot deel van haar leven in Zwitserland door, en huwde daar eerst de Amsterdammer Hendrik Schrijver Jr. en daarna Reinhard August Langloh met wie zij drie kinderen kreeg. Haar nageslacht draagt de namen Langloh en Muntinga.

4. Mats Molkenboer (1914-2009)
Martha Cornelia Molkenboer, dochter van Jeanne.
Zij verloor haar eerste echtgenoot Cornelis Kolff toen hij vermist raakte in 1941 bij een poging met twee vrienden naar Engeland te zeilen en huwde tien jaar later met Leendert Pot. Zij was met haar broers en later met haar tweede dochter eigenaar van Carmen Sylva. Haar nageslacht draagt de namen Kolff, Pot, Van Meerten, Helb en De Brauw.

5. To van den Bergh (1914-1990)
Antonia Johanna van den Bergh, dochter van Dolf. Zij huwde en scheidde van mr Scato Nicolaas van Opstall, van wie de moeder een Molkenboer was en een tante van Mats, Dolf en Herman. In tweede echt huwde ze mr J.F. Sachse. Haar nageslacht draagt de namen Van Opstall en Olland.

6. Betty van den Bergh (1913-1983)
Elisabeth Frederica van den Bergh, dochter van Frits. Zij huwde Paul Jacques Rubens, die directeur werd van de onderneming van zijn schoonfamilie. Zij kregen drie kinderen van wie minstens twee zoons en haar nageslacht draagt de naam Rubens.

7. Dolf van den Bergh (1912-1996)
Adolf van den Bergh, zoon van Dolf. Hij verliet na enige jaren de directie van de ondernemingen van zijn vader en grootvader en vestigde zich lange tijd in Canada om op latere leeftijd te trouwen met Flora Johanna Kloek met wie hij woonde in Den Haag.

8. Dolf Molkenboer (1912-2007)
Adolf Molkenboer, zoon van Jeanne. Hij was de laatste directeur aandeelhouder van de Molkenboer fabriek in Oldenzaal. Hij trouwde tweemaal, eerst met Elisabeth M. van der Hoeven, later met Helene Wildervanck de Blécourt. Beide huwelijken bleven zonder kinderen, maar hij onderhield goede relaties met de kinderen van zijn tweede vrouw uit haar eerste huwelijk. Haar nageslacht draagt de namen Meihuizen en Boelen.

9. Lotty van den Bergh (1910-2002)
Charlotte Adolphine van den Bergh, dochter van Frits. Zij trouwde met Wim Kars die de directie voerde van de door zijn schoonvader overgenomen fabriek Swagemakers-Caesar. Zij kreeg een zoon en drie dochters en haar nageslacht draagt de namen Kars, Regout, Jonker Roelants en Schutte.

10. Mientje van den Bergh (1909-1993)
Wilhelmina Helena Maria van den Bergh, dochter van Frits. Zij huwde de assuradeur Philippus F.A.M. Taminiau en kreeg twee dochters. Haar nageslacht draagt de namen Stork en Constandse.

Op de foto ontbreekt de in 1920 nog niet geboren:

11. Annemarie van den Bergh (1922-2005)
Annemarie van den Bergh, dochter van Frits, huwde en scheidde van Frederik Hendrik Rubens en kreeg een dochter. Haar nageslacht draagt de namen Rubens en Stork.

Noot:
– De getoonde foto is een betrekkelijk recente kopie die los is toegevoegd en bewaard in een origineel album van Adolf Molkenboer dat de jaren 1916-1933 beslaat. Achterop staat geschreven ‘Domburg 1919 / 1920.’ Vergelijking met andere foto’s suggereert dat 1920 het juiste jaar is.

Bronnen (geraadpleegd op 29 en 30 juli 2019):
– Foto-albums in het archief van Carmen Sylva (1889-2019) en omschrijvingen toegevoegd door M.C. Pot-Molkenboer in de jaren 1990-2009.
– Regionaal Archief Tilburg; de inventaris van het archief van de ‘Wollenstoffenfabriek Van den Bergh & Krabbendam (Beka) te Tilburg.’

– Wikimiddenbrabant, artikel ‘Beka Van den Bergh Krabbendam
– Familie-advertenties op naam en jaar gezocht via het digitale krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek op delpher.nl.
– Op genealogieonline de van bronnen voorziene Stamboom Van Emden, Amsterdam-Suriname-Breda